Solidaridad, IKON, Kenmerk, Bisschop Romero.

Wat is er veel gebeurd de afgelopen maand. Qua passeren van landsgrenzen lijkt het of we in een stroomversnelling zijn geraakt. Waren de landen voorheen, Canada, de VS en Mexico reuzenstaten waarin je maandenlang rondreist, daarmee vergeleken zijn de daarop volgende landen Guatemala, El Salvador, Honduras, Nicaragua en Costa Rica mini-staatjes. El Salvador zelfs nog kleiner dan Nederland. Wat is het mooi om te ontdekken dat de verschillende landen, ook zo verschillend van elkaar zijn. Je ziet het direct als je over de grens gaat: andere huizen, wegen, mensen, winkels, straatleven etc. Maar ook, en dat is echt heel frappant, een ander landschap. En soms echt heel anders. Andere bergen, meer grillig of juist niet, groener, opeens regenwoud of savanne. Echt heel opvallend. Hoe zou dat eigenlijk ontstaan zijn?

Ik ga verder waar Marianne in haar laatste blog eindigde. Guatemala. De laatste dag van februari weer eens naar de markt geweest. Dat doen we nog al eens. Prachtig is dat. Een markt waar echt alles te koop is. Dit maal in Chichicastenango. Het mooist vinden we de groenten- en fruitmarkt. Alles ligt daar keurig opgestapeld. Torens van tomaten, paprika’s, wortels, appels, mango’s, noem het maar op. 

En veel! Je vraagt je af aan wie dat toch allemaal verkocht wordt. De vis- en vleesmarkt is een verhaal apart. Wij zijn er niet aan gewend dat vlees en vis zo aangeboden wordt. Geen koeling, nee, vaak in een warme omgeving. Het ligt en hangt overal. Maar wel vers. En daarom kan het zo denk ik. We kopen het en eten het en worden er niet ziek van. Maar misschien zijn onze magen intussen ook wel wat gewend.

In het oosten van Guatemala, aan een baai die grenst aan de Caribische zee, ligt de stad Livingston.

Het was een belangrijke havenstad waar verschillende bevolkingsgroepen samenleven: Hier heerst de Garifuna-, Maja- en Ladino cultuur. De Garifuna people komen oorspronkelijk uit West Afrika. Ze zijn eeuwen geleden via de Cariben als slaaf hierheen gebracht. De stad, ooit dus een belangrijke havenstad, is niet over de weg bereikbaar. Alleen per boot. Een prachtige tocht over de Rio Dulce. Bijna 2 uur. Overweldigend natuurschoon: veel vogels, leguanen op de oever en in bomen, waterplanten, het hield niet op. Het laatste stuk, nauwelijks te beschrijven... De rivier werd smaller en smaller. Aan weerskanten hoog opstijgend oerwoud, watervallen en kale rotspartijen… om daarna te verbreden om een te worden met de zee.

Voorafgaand aan de boottocht hadden we ook weer een prachtige belevenis. De weg naar de kustplaats was lang en onverhard. Onderweg kwamen we aan in een stad in de bergen. Het is vaak een kruispunt van wegen met een drukte van belang. Hier ook weer. En het was markt op de “hoofdweg”. Overal kramen, luifels, parasols en handel op de stoep en half op straat. En de wegen zijn smal. Zo’n stad kent allemaal “blokken”. Elke 100 meter een zijstraat. Die (zij) straten kennen allemaal eenrichtingsverkeer. Dat dan weer wel. Maar, voortdurend afslaan. Wij zijn bijna 8 meter lang en hebben vanwege 4-wheel drive best een grote draaicirkel. Maar de politie hielp ons en maakte de bochten vrij. Marktkooplui werd gesommeerd hun handeltje even op te schuiven om zo de weg vrij te maken om de bocht te nemen. Een paar keer steken en het lukt. Geweldig. Omdat dit de hoofdweg is, is dit ook voor niemand een probleem en zal meerdere keren op een dag gebeuren.

Als we weer verder trekken, zo rond 3 maart, komen we in een ander landschap. We zakken naar zee niveau en het is heet. Overdag 37 graden en ’s nachts nog 25. En dat meerdere dagen achtereen. We slapen dan, als het een beetje lijen kan, met de achterdeur open. Fietsendrager dicht. Marianne ligt ervoor dus er kan niks gebeuren. Een knuppel naast haar.

Veel palmolieplantages hier, weilanden en koeien. Ook veel koeien in de berm. Het is opletten geblazen hoor.

De 6e maart gaan we de grens over met El Salvador. Mensen zien er hier anders uit. Kapsels zijn slordiger evenals de kleding. “Kapsels?”, zul je zeggen. Hierover dit: Mensen hier in dit deel van Centraal Amerika, zijn bijna allemaal netjes geknipt. Wat ik al eens eerder schreef: Hier is geen industrie en nauwelijks werk als loonarbeider. Om aan de kost te komen verkoop je iets en heb je een winkel(tje), stalletje of “restaurant”. Of je verleent een dienst: heb je een emmer dan kun je een auto-wasserette beginnen, heb je een schaar, dan begin je een kapsalon. En dat kan gewoon buiten onder een boom en dat hoeft niet zo veel te kosten. Je hebt echt geen stoel nodig hoor met een draaibare zitting zodat je de warme billen van je voorganger niet voelt. Nee, mensen hier in El Salvador zien er ruiger uit. Meer guerrilla. Wel erg vriendelijk en opgelucht. Wat is hier namelijk gebeurd? El Salvador ging tot voor kort gebukt onder een enorme criminaliteit. Veel straatbendes en mensen waanden zich nergens veilig en konden zich zefs nauwelijks op straat begeven. Was je daar wel dan werd je beroofd. Op elke straathoek stond een bendelid, vertelde Altenay, een Joodse advocaat bij wie we in de tuin mochten overnachten. De huidige president heeft het volk beloofd korte metten te maken met de criminaliteit en heeft alle bendeleden opgepakt. Bijna niet te geloven maar het is rustig in het land. De grootste gevangenis ter wereld, las ik een week of 6 geleden in De Volkskrant, is hier gebouwd. En zit stampvol.

Ook hier in El Salvador weer veel vulkanen. Maar weer eentje beklimmen. Dit maal Santa Ana.

Bij de gate dit keer een meevaller. In El Salvador ben je met 60 jaar pensionado en hoef je niet te betalen. Op het allerlaatste moment kwam wat haastig een Pool ons vragen of hij bij ons mocht aansluiten. Vroeger stond deze trail bekend als niet zo veilig. Je hebt niet veel bij je maar je telefoon, om foto’s te maken, tsja, die mis je toch niet graag. De weg omhoog was een forse klim. Maar eenmaal boven word je beloond. Ditmaal keken we vanaf het randje in een kookpot plm. 150 meter beneden ons. “Uitkijken dat je er niet inkiepert” riep Marianne. De rook kwam er vanaf. Ik mocht niet te dicht op het randje staan. Lief he?

Volgende dag verder. Naar Perquin, en dan komen we bij de titel van deze blog: Solidaridad, Bisschop Romero, IKON en Kenmerk. Bij mensen van mijn generatie zal een lichtje gaan branden. Moord op Bisschop Romero. Je herinnert je misschien de bloedige burgeroorlog (1980-1992) in El Salvador in de jaren 80 van de vorige eeuw. De regering en haar leger tegen de Guerrilla’s; de marxistische opstandelingen die zich hadden verenigd in de FMLN. Ja, en wij waren voor opstandelingen, hoofdzakelijk  boeren. Om ze te steunen kochten we hun koffie -onder de naam “Solidaridad”- in de Wereldwinkel.

Het leger heeft er flink huisgehouden. In Perquin is een museum ingericht en 10 kilometer verder, in El Mozote een gedenkplaats. We hebben er een kerk bezocht waarin op 11 december 1981 alle mensen uit dat dorp door het leger bijeen gedreven zijn en later gedood: Eerst de mannen, toen de vrouwen, de kinderen en de baby’s. De geboortedata staan op de gedenkplaat. Soms zuigelingen nog. Wat zal dat vreselijk zijn geweest.

Ook de dieren werden gedood. Slechts een paar mensen, echt een paar vertelde men ons, die op dat moment niet in het dorp aanwezig waren, hebben het overleefd. Stel je voor zeg….toen die mensen in het dorp terugkwamen. Wat hier in El Salvador verder opviel en op ons indruk maakte is dat de generatie die de burgeroorlog heeft meegemaakt, er anders uitziet: Hun gezichten zijn getekend door de tijd en de geschiedenis. Wij zijn toen anders naar de mensen gaan kijken: Die van boven de 40 en die van onder de 40.                                                                     

 Misschien zegt de naam Bisschop Romero je ook nog iets. Hij is destijds ook gedood door het leger. Mensen waren bang. Als ze zelfs de Bisschop ook doden...  Nederlandse journalisten, die voor het Ikon programma “Kenmerk” onderzoek deden naar die z.g. doodseskaders, zijn door het leger gearresteerd en geëxecuteerd. Pottenkijkers. Ze werden niet op prijs gesteld.

De 13e maart naar Honduras. Zijn we doorheen gereden via de Pan American Highway om uit te komen aan de grens met Nicaragua. Honduras uit was makkelijk. Nicaragua in, veel moeilijker. Zo’n grensovergang kost vooral veel tijd. We moeten altijd eerst naar de Emigratie. Daar wordt je paspoort gecontroleerd en krijg je de eerste stempel. Vaak moet je ook nog iets betalen. Het heet altijd anders en en voor wie het bestemd is, is niet altijd duidelijk. Als je nog niet over het lokale geld beschikt, en dat is altijd zo want op dat moment ben je nog geen Cajero, geldautomaat, tegengekomen, zal de douanier je verwijzen naar de geldwisselaars buiten. De zwarte markt op de stoep van het douanekantoor, net zo gemakkelijk. Aan deze grens wordt ook de auto ontsmet. Je rijdt dan een bak water in en plots verschijnt er iemand met een gasmasker op en een rugspuit en die maakt alles lekker schoon.  Heerlijk. Tegen mond- en klauwzeer. Ik had het raam net op tijd dicht. Dan naar de Douane. In elk land hebben we een “Tijdelijke Import Vergunning” nodig. Die wordt opgesteld als je het land binnenkomt en afgestempeld als je het land verlaat. Deze is bedoeld om handel in verkoop van auto’s tegen te gaan. Je kunt dus nooit het land uit zonder auto. Maar ja, de TIP, zoals de Spaanse benaming van dit document is, die heb je niet zo maar. Dat gaat over minimaal 4 loketten. Het lezen van onze kentekencard, dat valt niet mee. Is in het Nederlands en wat betekent het allemaal. Het is belangrijk dat de gegevens goed in de TIP worden overgenomen want anders heb je bij het land uit een probleem. We komen er altijd wel uit. Ook met ons gebrekkig Spaans. Hierna moesten we ook door de scanner. Controle op drugs en wapens. Aansluiten in de rij vrachtwagens en wachten tot je aan de beurt bent. Met zo’n scanbewijs weer terug en opnieuw aansluiten in de rij. Ai, we hadden pech. Scanproces niet goed verlopen en nog een keer… Op een gegeven moment is alles toch klaar en zijn we weer flink wat stempels rijker. We zorgen altijd dat we vroeg op de dag aan de grens zijn. Dan mag het allemaal wat tijd duren. Gemiddeld duurt zo’n grensovergang een uur of vier, vijf. We zijn te gast in het land en zo gaat het nou eenmaal.

Direkt over de grens vinden we een kampeerplaats en boeken we voor de volgende dag een tocht door een kloof: Somoto Canyon. Ons werd verteld dat we zwemkleding moesten aantrekken. En waterschoenen. Veelal wandelen en klauteren dachten we en soms even zwemmend of pootje-badend oversteken. Niks ervan! De kloof begon wijd. We konden nog even op de rotsen op de oever lopen maar al snel moesten we te water. Er was geen andere doorgang mogelijk. We droegen zwemvesten en zwommen zo’n kilometer of 3 door de kloof. Wat was dat mooi.

Een paar dagen later kampeerden we op een Finca Kilimanjaro. Een boerderij boven op een berg. Vandaar de naam. Ze hadden koeien en paarden. Melken deden ze er met de hand. En wij mochten het ook proberen. Moeilijk hoor en je moet er toch aardig wat koeien-melk-spieren voor hebben ontwikkeld.

Later werden de paarden gezadeld en hebben we een heerlijke rit gemaakt over de finca (300 Ha). Langs koffie- en bananenplantages) Berg op, berg af.

Gelukkig zijn we wat dit betreft wel wat gewend. Paarden houden ons wel bezig. Ze vallen ons altijd op en voelen dan onze eigen paarden dan nog in onze buik. Maar er wordt hier wel anders met paarden omgegaan hoor. Voor ons was het luxe toen we nog in Neer woonden. Hoefden zeker niet te hard te werken en gras, hooi en brok was ruim voorhanden. Hier is dat anders. Paarden worden hier soms gebruikt zoals wij een fiets gebruiken. Je gaat ermee naar het land en wachten daar tot de baas, op het einde van de dag weer terug gaat naar het dorp. Soms kunnen ze in de berm grazen. Meestal zagen wij ze vastgebonden staan aan een boom. Zadel erop. Ze worden ook ingezet als taxi. Op de markt staan ze opgesteld en kun je paard en kar bestellen om je handel te vervoeren. Ze worden ingezet om vuil op te halen of bouwafval.

Vooral die paarden, die werk doen dat nauwelijks geld oplevert, die zien er niet al te best uit. In onze ogen dan. De baas trouwens ook niet. Niks te makken. Ook kwamen we ’s morgens een paard tegen met 3 kinderen er op. Die gingen naar school. De paarden die worden ingezet voor toeristen die zien er het beste uit. Dat komt niet alleen omdat die serieus geld verdienen, maar ook omdat de toeristen een deur verder kijken als ze vinden dat het paard te mager is bijvoorbeeld of drukplekken heeft. Wil je met toeristen werken dan vraagt dat goede paarden.

We konden kamperen op het topje van de berg maar dan moesten we wel omhoog met de bus over een smal pad. Het had flink geregend en er was gras over gegroeid en op sommige plekken loeisteil. Dat is heel steil. We waren er bijna maar de laatste helling konden we niet nemen. Het was te nat en de wielen slipten door. Maar geen nood, we hebben een lier. Nog niet gebruikt dus dit werd de primeur. Niet dus. Dat kreng werkte niet. En daar kan ik niet zo goed tegen. Dan maar achteruit de berg af glibberen naar een verdieping lager. Ik heb dan geen rust. De boel gelijk open geschroefd en het euvel vrij snel ontdekt. Geen stroom naar de lier, massasleutel defect. (Voor de liefhebber: Een lier heeft geen zekering. Een startmotor bijvoorbeeld ook niet. Gebruikt zo veel stroom dat daartegen geen enkele zekering bestand is. Is dus direct op de accu aangesloten. Omdat je de lier niet voortdurend onafgebroken onder stroom wilt hebben zet je er een schakelaar tussen: de massasleutel.)

Intussen werkt de lier weer en ik wacht op de volgende uitdaging.

Op de i-Overlander app zagen we dat een eind verder 2 Nederlanders een camping hadden. Daar gaan we heen dachten we. Een voltreffer. Een Nederlands koppel, beide Wageningen-Ingenieurs die ontwikkelingswerk hadden gedaan voor de SNV hier in Nicaragua, hij veeteelt, zij plantenziekten, waren nu gepensioneerd maar hier blijven hangen. Ze wonen dicht bij Muy Muy op een prachtige plek. In het oerwoud. Wilma gaf ons een rondleiding over hun Finca en liet ons o.a. de vanille planten zien die her en der op de Finca stonden. Die vanille word geoogst. Van bloem tot oogstbare vrucht duurt 9 maanden. Wilma legde uit: in het bloei-seizoen dagelijks een rondje maken, de bloemen met de hand bevruchten (de bij die dat ook doet komt alleen voor in Mexico), vruchten oogsten, narijpen, drogen op een warme plek, toedekken, wachten en uitspreiden. Kortom, vanille is best duur en nu weten we waarom. Wat hebben we daar fijne dagen gehad. En wat was het gezellig. Het zijn generatiegenoten en hadden wel wat uit te wisselen. Misschien lezen ze ook dit blog: Harm en Wilma, nogmaals dank voor het aangenaam verpozen. En de buitendouche? Die was heerlijk!

En dan Granada. We wilden graag een stad aandoen. Maar niet de grootste. Kleine provinciesteden zijn vaak erg leuk. Weer die markten, de drukte en de zich alsmaar zo overal uitspreidende handel. Granada heeft veel koloniale gebouwen. Mooie gevels en prachtige binnentuinen.

Soms subsidieert de overheid het behoud van de gevels. Maar dan ook echt alleen de gevels. Achter de gevels is het vaak minder. Vaak niets of nauwelijks iets. Dan zie je een kale ruimte en hangmatten. Veel hangmatten in deze landen. Ook in wachtkamers, langs de weg, in parken, restaurants en bij taxi-staanplaatsen. Als de chauffeur toch moet wachten? Ook mooi: hangmatten onder vrachtwagens gebonden. Net van de grond. Heerlijk om in zo’n stad een dagje rond te slenteren. Vaak zoek je op zo’n dag ook weer copyshops. Straks bij de grensovergang vergeten te vertellen: er moeten ook van alle documenten kopies worden achtergelaten. Van paspoort, rijbewijs, kentekenbewijs, van stempels in een paspoort etc. En wat ze er allemaal mee doen? Granada doet Caribisch aan. Andere gezichten, andere kleuren en produkten en andere muziek. We overnachten op een kleine camperplaats in de stad en ontmoetten een Duits stel in een landrover. Ook leeftijdsgenoten, Bettine und Kai-Olaf en ook op weg met hetzelfde doel. Hoewel het trechtertje waarin we terechtkomen om straks de oversteek naar Zuid Amerika te maken steeds smaller wordt, ontmoeten we toch niet zo veel overlanders. Misschien 2 per week.

Nog maar een vulkaan. Wordt nooit saai hoor. Dit keer iets spectaculairs. Tegen het einde van de middag kunnen we met de auto omhoog. We zien de zonsondergang en als het donker wordt…. We kijken vanaf een verhoging in een gat in de aarde…200 meter beneden ons zien we de gloeiende kolkende lava onder in de krater.

De rook komt er vanaf, er vormen zich wolken en de zwaveldampen slaan op je adem. Je mag dan ook maar 20 minuten op die plek blijven. De laatste Nicaraguaanse vulkanen zien we de dag voordat we het land verlaten. Ook weer bijzonder. Op de grens met Costa Rica ligt een groot meer (276 km2). Immens groot. Maar in het meer van Nicaragua is een eiland ontstaan, Ometepe omdat zich daar in het holoceen door erupties, 2 vulkanen hebben gevormd. We hebben onze fietsen afgeladen, de auto achter gelaten en zijn er omheen gefietst. De tocht naar het eiland met de ferry was weer een belevenis op zich. Flink wind, we hadden niet de nieuwste ferry maar wel lekker vol geladen. Dat gaf wat zekerheid… maar niet heus.

Maar we hebben het gehaald. De ferry voor de terugweg, dat was me ook wat.

Geen auto’s, alleen wat handelswaar, bromfietsen en fietsen. Een houten boot, niet geheel nagelnieuw. Alles bewoog nogal. We dachten een leuke plek beneden te hebben gevonden te midden van nog zo’n 40 locals. Leuke plek, tot de motor werd gestart. Bleken we naast de “Machinekamer” te zitten. Nou ja, de “kamer” was er  niet omheen gebouwd. Nogal wat herrie. Wat denk je. Een vrachtwagenmotor die daar loeit met 2500 toeren per minuut. We hebben maar een ander plekje gezocht en kwamen weer veilig aan de wal.

De 25e zijn we de grens met Costa Rica overgestoken. Een brede rivier in de diepte vormde de grens tussen Nicaragua en Costa Rica. En wat is het hier weer anders. Prima wegen, kleine, echte, maar wel eenvoudige huizen. Ook hier weer glas in de ramen en gordijnen.(gelijkvloers met golfplatendaken) en minder straathandel. Dat betekent dat de mensen hier andere middelen van bestaan moeten hebben. Al direkt over de grens zaten we in het regenwoud.

Daar staat Costa Rica om bekend. Alles groen, weelderig maar ook regenachtig. En die planten in dat woud! Kamerplantjes, vrouwentongen, lobelia’s, yucca’s, varens, hortensia’s, vingerplanten, parapluplant, cactussen, dovenetel etc. etc. die wij elk jaar moeten vervangen, groeien hier als reuzen. Ook de eerste “Toekan” gezien. Je weet wel . Die Van der Valk Vogel. Wat zijn wij toch bofkonten.

Mooi geweest. Ik ga douchen. Oh ja, de douche: Omdat hier geen gas is, geen boiler of iets dergelijks, wordt hier een douchekop gebruikt waarbij het water elektrisch wordt verwarmd IN de douchekop. Met elektriciteit en de aanleg ervan wordt hier anders omgegaan dan bij ons. Nogal wat draden en er wordt meer plakband gebruikt.. Ik ga het wagen.

Tot over 10 minuten.

Leef nog.

Ben weer als nieuw.

Groeten ook van Marianne.

Costa Rica, 30 maart 2023.

Bert.